اثرات نامطلوب واقعیت مجازی بر سلامتی - مجله تخصصی بازی بان

اثرات نامطلوب واقعیت مجازی بر سلامتی

یادداشتی از سندی لاموته در وب سایت CNN (۲۰۱۷)

مترجم: نازنین نوری
بازی‌بان – شماره پنجم و ششم/ مهر و آبان ۹۷
@bazibaan

اگر اخیراً درگیر مسأله‌ای به نام هجوم عینک‌های واقعیت مجازی در بین فرزندانتان شده‌اید، باید بگوییم که شما تنها نیستید. آمار نشان می‌دهد که بیش از یک میلیون هدست VR در سه ماهه سوم سال ۲۰۱۷ به مناطق مختلف فروخته شده‌اند. انتظار می‌رود که این تعداد در سال ۲۰۱۸ به سرعت افزایش یابد؛ چرا که تولیدکنندگان بیشتری وارد بازار می‌شوند.

اما پیش از این که شما یا فرزندانتان دستگاه‌های VR جدید خود را امتحان کنید، مطمئن شوید که کاملا از آثار نامطلوب احتمالی این فناوری بر سلامت خود آگاه هستید.

فضای بازی خود را از وسایل اضافی پاک کنید

نگاهی اجمالی به هشدارهای ایمنی تولید کنندگان اصلی، گواهی بر این موضوع است که “بازی با VR بدون نظارت و در فضاهای شلوغ، کار خطرناکی است”. در داخل صفحه اطلاعات ایمنی HTC Vive نوشته شده است: زمانی که در حال استفاده از هدست این محصول هستید، در برابر دنیای اطراف خود نابینا می‌شوید. باید بدانید که برای محافظت نباید به سیستم شاپرون محصول اتکا کنید.

مارینتینا گوتسیس، دانشیار پژوهشی بخش رسانه و بازی‌های تعاملی دانشگاه کالیفرنیا جنوبی می‌گوید:‌ بیشتر از هر اتفاق دیگری، کاربران VR به زمین می‌خورند. “ممکن است سکندری بخورید، سرتان را به جایی بزنید، دست و پایتان را بشکنید و به خودتان آسیب جدی وارد کنید؛ بنابراین ضروری است که وقتی از VR استفاده می‌کنید، کسی مراقب شما باشد”.

منظور از پاک کردن فضای بازی دور کردن کودکان خردسال، حیوانات خانگی و دیگر موانع مانند پنکه سقفی است. جالب است بدانید که به همراه محصول Oculus Rift ، یک اینفوگرافی و توضیحاتی ویدیوئی در خصوص مسائل ایمنی عرضه شده است.

نظارت دقیق داشته باشید

یکی از مهم ترین نگرانی‌های موجود در مورد واقعیت مجازی، سلامت چشم است. مارتین بنکس، استاد اپتومتری دانشگاه برکلی کالیفرنیا که به مطالعه ادراک بصری در محیط‌های مجازی می‌پردازد، می‌گوید:‌ مشکلات بالقوه متنوعی در این زمینه وجود دارد. برای مثال، استفاده از VR می‌تواند بر رشد چشم تأثیر گذاشته و باعث ایجاد نزدیک‌بینی شود.

نزدیک‌بینی یک مشکل رو به رشد در سراسر جهان به شمار می‌آید. در ایالات متحده، مطالعات نشان می‌دهند که نزدیک بینی از ۲۵ درصد در دهه ۱۹۷۰ به بیش از ۴۰ درصد در سال ۲۰۰۰ افزایش یافته است. در حال حاضر نیز حدود ۱۰ میلیون بزرگسال آمریکایی در دسته “نزدیک بین شدید” قرار دارند. بنکس می‌گوید: نگاه کردن به تبلت‌ها، تلفن‌های همراه و وسایلی مانند آن‌ها، شواهد بسیار خوبی هستند که نشان می‌دهند نگاه کردن از فاصله نزدیک می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به نزدیک‌بینی شود. در واقع، ما همه نگران این موضوع هستیم که ممکن است واقعیت مجازی اوضاع را بدتر کند.

بیماری حرکت را نیز به خطرات سلامتی VR اضافه کنید

بسیاری از افرادی که از واقعیت مجازی استفاده می‌کنند، از خستگی چشم، سردرد و در بعضی موارد از حالت تهوع رنج می‌برند. متخصصان می‌گویند که این حالت‌ها به دلیل تاثیر VR بر ارتباط چشم و مغز به وجود می‌آید. در زندگی واقعی، چشم ما به طور طبیعی به صورت همگرا درآمده و بر یک نقطه در فضا متمرکز می‌شود و مغز ما که به این کار عادت داشته، این دو واکنش را با هم ترکیب می‌کند؛ اما واقعیت مجازی آن‌ها را از هم تفکیک کرده و در نتیجه مغز را سردرگم می‌کند. واقعیت مجازی می‌تواند ارتباط مغز و چشم را بهم بریزد. والتر گرینلیف، عصب‌شناس رفتاری که VR را در محیط‌های پزشکی بیش از ۳۰ سال مطالعه کرده است، می‌گوید: در یک محیط مجازی، شیوه نگاه کردن و ارتباط برقرار کردن ما تغییر می‌کند، زیرا چیزی که به نظر می‌رسد از ما دور باشد، در واقعیت، تنها چند سانتی‌متر از چشم ما فاصله دارد. علم به آن “مغایرت تطابق دید دوچشمی” می‌گوید و مشخص نیست که چقدر این موضوع می‌تواند جدی باشد. گرینلیف که با آزمایشگاه تعامل مجازی انسانی دانشگاه استنفورد کار می‌کند، می‌گوید:‌ ما مغز را فریب می‌دهیم، اما اثر طولانی مدت آن را نمی دانیم. اکثر ما زمانی که به صفحه‌های تلفن‌های همراه و تبلت‌هایمان نگاه می‌کنیم، به محیط اطرافمان نیز نگاهی می‌اندازیم که همین کار تاثیر منفی این ابزارها بر روی چشم را به حداقل می‌رساند؛ در حالی که VR‌ خیلی راحت می‌تواند ما را در دنیای مجازی خود غرق کند.
زمان مناسب استفاده از واقعیت مجازی چقدر است؟ تولیدکنندگانی مانند Oculus می‌گویند: حتی اگر فکر می‌کنید نیازی به استراحت ندارید، باز هم باید ۱۰ تا ۱۵ دقیقه را پس از هر ۳۰ دقیقه استفاده، استراحت کنید؛ اما گوتسیس معتقد است که این زمان پیشنهادی از پایه و اساس علمی چندانی برخوردار نیست. برای مثال، تحقیقات کمی بر روی اثرات VR بر کودکان انجام شده است. وی در ادامه صحبتش می‌گوید: تحقیقات کمی در زمینه بیشترِ دستگاه‌های موجود در بازار انجام شده است که همین امر باعث ایجاد مشکل در زمان مواجهه تجمعی افراد با این ابزار می‌گردد. وی اضافه می‌کند: کیفیت بازی واقعیت مجازی نیز در نحوه واکنش ما نقش دارد. محتوای بازی‌ها به خوبی ساخته نشده‌اند؛ بسیاری از اشیای داخل بازی سوسو می‌زنند؛ خیلی سریع به سمت شما آمده و یا خیلی به شما نزدیک می‌شوند که همه این‌ها می‌توانند موجب ایجاد خستگی و فشار آمدن به چشم شوند. باید دانست که هر گونه فشار وارد آمده بر چشم، نشانه‌ای برای توقف بازی می‌باشد.

گوتسیس هشدار می‌دهد که گاهی آسیب به چشم در پی خستگی و فشار بر آن می‌تواند بسیار ناگهانی اتفاق بیفتد؛ بنابراین هر زمانی که احساس ناراحتی کردید، بازی کردن را متوقف کنید؛ دستگاه را کنار بگذارید. احساس نکنید که به دام افتاده‌اید و غرق شده اید؛ فقط دست از ادامه دادن بکشید.

شرایط از پیش موجود

سازندگان Oculus Rift می گویند: تنها چشم ها نیستند که ممکن است آسیب ببیند. گوش دادن به صدای بلند هم می‌تواند خسارت جبران ناپذیری را برای شنوایی شما در پی داشته باشد. سازندگان پلی استیشن سونی نیز می گویند: ممکن است با گذشت زمان، صدای بلند کم کم عادی جلوه کند، اما در واقع می‌تواند به شنوایی شما آسیب برساند. بهتر است زمانی که کاربران در هنگام بازی صدای اطرافیان خود را نمی شنوند، درجه صدا را کم کنند.

اکثر دستگاه‌ها هشداری مبنی بر مراجعه به پزشک پیش از استفاده از آن‌ها را به همراه دارند؛ البته در صورتی که شما یکی از این شرایط را داشته باشید: باردار بودن، سالمند بودن، داشتن شرایطی از پیش موجود که ممکن است بر تجربه شما از واقعیت مجازی تاثیر بگذارد که می‌تواند شامل اختلالات بینایی، اختلالات روانی، بیماری‌های قلبی و یا سایر شرایط جدی پزشکی باشد. این هشدارها همچنین افرادی را که در بدنشان دستگاه‌هایی مانند ضربان ساز قلب، سمعک و دفیبریلاتور نصب شده و یا کسانی که مبتلا به صرع هستند و یا سابقه تشنج و غش کردن دارند، در بر می‌گیرد. اما تولیدکنندگان می‌گویند که برخی افراد، مخصوصا کسانی که کمتر از ۲۰ سال سن دارند، حتی بدون داشتن سابقه نیز می‌توانند دچار حمله عصبی شوند؛ به این ترتیب توصیه آن‌ها این است که  بهتر است حرکات ناگهانی و غیر ارادی ماهیچه ها و از دست دادن تعادل را به هنگام بازی، به عنوان نشانه‌هایی از یک مشکل بالقوه تلقی کنید. سازندگان Daydream هم پیشنهاد می‌کنند تا اگر از مسمومیت، خستگی بیش از حد، سردرد، سرما خوردگی، ناراحتی معده و یا بیماری دیگری رنج می‌برید، به طور کامل از بازی کردن اجتناب کنید؛ چرا که تجربه واقعیت مجازی ممکن است حال شما را بدتر کند. اگر این موارد کافی نیست، باید اضافه کرد که Daydream View هشدار می‌دهد که استفاده مشترک از دستگاه می‌تواند موجب گسترش بیماری‌های مسری، عفونت‌ها و حتی تحریک پوست شود.

کودکان بیشتر در معرض خطر هستند

گوتسیس معتقد است خانواده‌هایی که کودکان خردسالی دارند، باید در رابطه با واقعیت مجازی بسیار محتاط عمل کنند؛ حتی اگر بازی‌ها را برای نوجوانان خریداری کرده باشند. می‌توان گفت تقریبا غیرممکن است که در مقابل یک کودک خردسال وسیله‌ای پر زرق و برق را قرار دهید و او را از دست زدن به آن منع کنید. بنابراین، والدین باید به فرزند بزرگترشان یادآوری کنند که بخشی از مسئولیت وی مراقبت از خواهر یا برادر کوچکترش است که باید به او بفهماند نباید از آن دستگاه استفاده کند. هر چقدر سن کودک کمتر باشد، میزان استفاده وی از واقعیت مجازی نیز باید کمتر باشد. ممکن است کودکان ندانند که چگونه ناراحتی و مشکلی را که در هنگام بازی احساس می‌کنند (مانند ناراحتی‌های بینایی و  بیماری حرکت) بیان کنند؛ به همین دلیل نباید اجازه دهید تا مدت زمان زیادی را در معرض صفحه نمایش بگذرانند.

جرمی بیلنسون، مسئول آزمایشگاه تعامل مجازی انسانی دانشگاه استنفورد، به طور روزانه از VR برای خود و اشخاص حاضر در آن‌جا استفاده می‌کند. با این حال، او اجازه داده است تا دختر ۶ ساله‌اش تنها چهار بار در زندگی خود و هر بار به مدت پنج دقیقه با VR بازی کند. او می‌گوید: ما به مطالعه پژوهش‌های جدیدی در کارمان می‌پردازیم. برای مثال، تحقیقات بسیار زیادی در زمینه کاربرد VR در پزشکی انجام گرفته، اما تعداد کمی از آن‌ها در مورد کودکان خردسال است و البته در مورد سنین کمتر، پژوهش خاصی به چشم نمی خورد. بنکس، استاد دانشگاه برکلی نیز با این موضوع موافق است: تحقیقات انجام شده عمدتا در مورد نوجوانان صورت گرفته است؛ در نتیجه ما واقعا نمی‌دانیم که چه اتفاقی برای یک کودک خردسال در زمان استفاده از VR می‌افتد.

چرا والدین باید در مورد VR gear بدانند؟‌

اکثر تولیدکنندگان اصلی، سن مشخصی را برای استفاده از دستگاه تعیین کرده‌اند: استفاده از دستگاه برای کودکان زیر ۱۳ سال مناسب نیست. پلی استیشن VR‌، ۱۲ سال به بالا را مناسب دانسته؛ HTC Vive سن خاصی را ذکر نکرده و فقط جمله “این دستگاه برای استفاده کودکان طراحی نشده است” به همراه آن به چشم می خورد. Google Cardboard محدودیت سنی خاصی ندارد؛ اما سازندگان آن می گویند که نباید بدون نظارت بزرگسالان از این دستگاه استفاده شود. والتر گرینلیف معتقد است که تا زمانی که تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام نشده، والدین و در واقع همه باید در مورد استفاده از دستگاه های VR بسیار محتاط باشند. او می‌گوید: من برای همه کسانی که از این دستگاه ها استفاده می کنند، نگرانم؛ چرا که VR بر روی تمامی سنین تاثیر می گذارد.

محتوا شرط است

محتوای واقعیت مجازی نیز می‌تواند بر روی تصور شما از واقعیت تاثیر بگذارد. بیلنسون، نویسنده کتاب “تجربه در لحظه” که حاصل دو دهه تحقیق در مورد اثرات روانشناختی واقعیت مجازی است، می‌گوید:‌ اطلاعات مربوط به واقعیت مجازی می‌تواند در مرکز حافظه مغز به نحوی که بسیار شبیه به اطلاعات حاصل از تجربیات جسمانی واقعی باشد، ذخیره شود. زمانی که دنیای مجازی از کیفیت خوبی برخوردار باشد، مغز نیز باور می‌کند که با واقعیت رو به رو است. البته اگر محتوای آن سرگرم کننده، آموزشی و یا الهام بخش باشد، این مسئله به عنوان یک نکته مثبت در نظر گرفته می‌شود. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می‌دهند که می‌توان از طریق واقعیت مجازی به بزرگسالان، بازیافت کردن، افزایش فعالیت بدنی و یا همدلی با نژادهای مختلف را آموزش داد؛ به خصوص اگر آن‌ها خود را در حال انجام این کارها در VR‌ ببینند.

چه اتفاقی می‌افتد اگر محتوای VR ، ترسناک یا خشونت آمیز باشد؟

در برخی از بازی‌های محبوب VR باید به مبارزه با زامبی‌های خونین بپردازید، در تور مجازی جهنم شرکت کنید، با موج بی پایانی از جنگجویان مبارزه کنید و تا جایی که می‌توانید دشمنانتان را در “Survival horror” از پای دربیاورید. به علاوه، حتی در یک بازی می‌توانید به سر خود نیز شلیک کنید.

در صفحه بهداشت و ایمنی Daydream View گوگل به صراحت نوشته شده است: اگر محتوا ترسناک، خشونت آمیز و یا اضطراب برانگیز باشد، ممکن است بدن شما به صورت فیزیکی با افزایش ضربان قلب و فشار خون واکنش نشان دهد. همچنین ممکن است در بعضی از افراد واکنش های روانشناختی، از جمله اضطراب، ترس، یا حتی اختلال استرسی پس از آسیب روانی ایجاد شود. مطالعات نشان می دهند که نوجوانان می توانند در محیط های مجازی به محرومیت اجتماعی، شدیدا واکنش نشان دهند. بیلنسون می‌گوید:‌ اگر در دنیای واقعی این اتفاق برای شما بیفتد، چگونه به آن عکس‌العمل نشان می‌دهید؟ در دنیای مجازی نیز قضیه از همین قرار است. تحقیقات نشان می‌دهند که تبدیل شدن به شخص دیگری در VR نسبت به تماشای فیلم و یا بازی‌های ویدیویی اول شخص، تغییرات بیشتری در نگرش‌ها و رفتارهای زندگی واقعی فرد ایجاد می‌کند. بنابراین از VR به عنوان “تجربه رسانه‌ای” یاد نکنید، زیرا مغز آن را به عنوان یک تجربه واقعی در نظر می‌گیرد. اگر قرار است کاری را در واقعیت مجازی انجام دهید که در دنیای واقعی از نظر اخلاقی با انجام آن موافق نیستید، این کار را نکنید. این گونه، راحت‌تر می‌توانید تصمیم بگیرید که چه چیزهایی را می‌خواهید با VR تجربه کنید.

محتوا و کودکان

تعجبی ندارد که نتیجه مطالعات نشانگر این موضوع است که کودکان، دنیای مجازی و دنیای واقعی را بیشتر با هم اشتباه می‌گیرند و خردسالان بیشتر از گروه‌های سنی دیگر در معرض این خطر هستند. در پژوهشی در سال ۲۰۰۹، کودکان دبستانی به تماشای همزاد مجازی خود که در حال شنا کردن با نهنگ قاتل بود، نشستند. یک هفته بعد، هنگامی که در مورد این تجربه مورد سوال قرار گرفتند، مشخص شد که همگی باور داشتند صحنه‌ها واقعی بودند. در مطالعه ای که اخیرا توسط جکی بیلی از دانشگاه تگزاس انجام شده و توسط کارگاه غیرانتفاعی سسمی تامین مالی شده است، ۵۵ کودک ۴ تا ۶ ساله بازی “سایمون می‌گوید” را بازی کردند. نیمی از کودکان در واقعیت مجازی با هیولای آبی پشمالویی به نام گُرووِرکه شخصیت محبوبی در ایالات متحده به حساب می‌آید، بازی کردند و نیمی دیگر با همان کاراکتر، با کنسول متصل شده به تلویزیون بازی کردند که این بازی‌ها پنج دقیقه به طول انجامید. بیلنسون می‌گوید: خبر خوب این است که هیچ کدام از کودکان در تجربه کوتاه مدت خود با VR، دچار سرگیجه و یا واکنش های فیزیکی ناخوشایند نشدند و در عین حال از واقعی تر بودن تجربه شان از گروور صحبت می‌کردند. تاثیر این کاراکتر در VR در مقایسه با تلویزیون بسیار بیشتر احساس می‌شد و برای کودکانی که از VR استفاده می‌کردند، تقلید نکردن از حرکات گروور سخت‌تر می‌‌نمود. البته فقط کودکان نیستند که تحت تاثیر سناریوهای واقعیت مجازی قرار می‌گیرند؛ نوجوانان و جوانان هم به شدت به محرومیت اجتماعی در این فضا واکنش احساسی نشان می‌دهند. بر اساس نظر کارشناسان، این بدان معناست که والدین باید به محتوای VR که فرزندانشان مشاهده می‌کنند، توجه و نظارت داشته باشند.

گوتسیس می‌گوید: یک عنکبوت می‌تواند بامزه و یا ترسناک باشد، اما این موضوع زمانی مشخص می‌شود که خودم با آن مواجه شوم؛ در نتیجه، هیچ چیز بهتر از این نیست که خود پدر و مادر ابتدا VR را امتحان کرده و از مناسب بودن محتوای آن برای فرزندشان اطمینان حاصل کنند.

بیلنسون معتقد است تا زمانی که والدین به وظیفه خود به درستی عمل کنند، پژوهش های آینده نیز نشان خواهند داد که کودکان بدون هیچ گونه آسیبی می توانند از واقعیت مجازی لذت ببرند. وی می‌گوید: من نگران کودکانی نیستم که از VR استفاده می‌کنند، بلکه نگران آن‌هایی هستم که بدون هیچ نظارتی از هر رسانه ای استفاده می کنند. والدین باید در این زمینه هوشیار و مراقب باشند، زیرا محیط VR قوی تر از رسانه‌های سنتی است. در نتیجه می‌توان گفت که با نظارت مناسب بزرگسالان و استفاده کمتر از این دستگاه، اتفاق‌های ناخوشایندی رخ نخواهد داد.