دین-گیم: دین در بازی‌های رایانه‌ای
زمان مطالعه: ۵ دقیقهتجربه دینی در بازی های رایانه ای
نویسنده: عسگر درخشان دوست
بازی‌بان – شماره شانزدهم/ دی ماه ۱۴۰۲
@bazibaan
شاید سوالی که ذهن برخی از پژوهشگران عرصه بازی و کاربران بازی‌های رایانه‌ای را مشغول ساخته، این است که آیا در یک بازی می‌توان تجربه دینی داشت؟ آیا بازی ظرفیت این را دارد که کاربر همزمان با تعامل با بازی، معارف دینی را بیاموزد و یا به عبادتی مشغول شود؟ یا اینکه بیشتر سازندگان، از دین و مولفه‌های دینی برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند که بازی بیشتری بفروشند یا اینکه به بازی عمق بدهند و داستان جذاب برای بازی خود داشته باشند و نمادهای دینی، بیشتر به عنوان زینت خارجی در بازیها محسوب شوند.
آنچه معلوم است اینکه برخی از بازی‌هایی که داستان دینی(اعم از نهله و دین) دارند پرفروش شده‌اند که از جمله این بازیها می‌توان به محفل در سری سایلنت هیل، خدای جنگ، سپیده‌دم افسانه‌ای در طومار کهن ۴: نسیان، اساسینز کرید و … اشاره کرد.
مذهب بخش مهمی از زندگی انسان‌هاست. نام پیامبران بزرگ و صاحب شریعت مثل اسلام و مسیحیت پای ثابت فهرست تاثیرگذارترین افراد تاریخ است. بسیاری از تعطیلات، مناسبت‌های بزرگ و سنت‌های ما ریشه‌ی مذهبی دارند. حتی بسیاری از اسم‌ها و نمادهای پرکاربرد امروزی خواستگاه مذهبی و دینی دارد.
بنابراین استفاده از این پدیده در بازی های رایانه ای توسط سازندگان، امری روشن است به گونه ای که قهرمانان و اسطوره های مذهبی به عنوان شخصیت اصلی داستان بازی قرار بگیرند و یا اینکه مذهب بر فضای بازی حاکم شود و اتمسفر بازی، مذهبی و دینی جلوه داده شود.
استفاده از خدا، فرشتگان و شیطانها، نمادهای مذهبی در بازی ها و … -خواسته یا ناخواسته- امری قابل انکار نیست و این امر باعث جذابیت و عمق بیشتر بازی شده است.
امروزه بازی‌های ویدیویی به محبوب ترین شکل سرگرمی تبدیل شده اند از اینرو لازم است از این ظرفیت برای انتشار و تبلیغ دین و یا ایجاد فضای معنوی برای کاربران بهره برد به گونه ای که وقتی کاربر از بازی خارج می‌شود از نظر دانشی، به صورت ناخودآگاه و یا آگاهانه به معارف او اضافه شود و یا به لحاظ روحی، تجربه‌ای دینی برای او رقم خورده باشد و به آرامشی دست یابد که خواستگاه آن دین باشد.
کاربران در بازی‌های رایانه‌ای می‌توانند با دیوها و حتی شیطان مبارزه کنند[۱] و جنبه های تاریک جهان هستی را مقابل و متناقض با پیشرفت و رسیدن به کمال خود ببینند[۲] و یا طراحی، تولید و توسعه بازی در یک فضای مذهبی و با دین خاص-استفاده از داستان دینی یا از دین به عنوان چارچوب داستان- می‌تواند حس خوبی از معنویت به کاربران ارائه دهد.
تعامل با فضای مذهبی و بودن ساعتها در این فضا، باعث تاثیرپذیری بازیکنان می شود و اگر سازندگان بازی های رایانه ای بتوانند این فضا را ایجاد کنند می‌توان به ایجاد تجربه دینی و یا انتقال معارف به کاربران امید داشت.
طراحی محیط‌های طبیعی مذهبی و فضاسازی‌های زیبا، پردازش صحیح داستان و توسعه ساختار روایی بازی، موسیقی مناسب، انتخاب سبک مناسب، غوطه‌وری و …، باعث عمق بیشتر القائات و تاثیرپذیری کاربر می‌شود.
به عنوان مثال بازی (۲۰۱۴) Never alone نمونه جالبی از این گونه بازی هاست که همراه با مردم بومی اینوپیاتیت آلاسکا توسعه یافته است و میراث فرهنگی و جهان‌بینی سنتی آنها را در خود جای داده است.[۳]
گنجاندن عبادت واقعی در بازیها، از دیگر راه‌های تجربه دینی در بازیها است. در این روش بازیکن به عبادت در دنیای واقعی تشویق می‌شود و یا برای کاربر به یک عادت‌واره تبدیل می شود و یا تداعی برای کاربر صورت می‌گیرد به نحوی که وقتی در فضای واقعی قرار می‌گیرد به عبادت می پردازد. به عنوان مثال هنگام عبور از یک بیمارستان برای شفای بیماران دعا می‌کند، هنگام عبور از کنار یک مسجد صلوات می‌فرستد، هنگام عبور از صندوق صدقه، مقداری پول در آن می اندازد، هنگام عبور از کنار یک فرد فقیر به او کمک می‌کند، دست بچه ای که می‌خواهد از خیابان رد شود را می گیرد و … .
از جمله این بازیها می توان به بازی Follow JC GO اشاره کرد که شبیه به بازی پوکمون گو است و توسط بنیاد کاتولیک ساخته شد. بازیکن در این بازی به جای پیدا کردن پوکمون، به یافتن قدیسان و شخصیت‌های انجیلی می‌پردازد.
همچنین بازی های رایانه‌ای می‌توانند به عنوان بخشی از رویدادهای پرستش واقعی زندگی مورد استفاده قرار بگیرند و یا معارفی را به کاربر القاء کنند به گونه‌ای که در بازی Flower (2009) دیده می شود.
این بازی در یک مراسم کلیسا در حال اجرا است و در آن خادمان به نوبت بازی را در طول مراسم اجرا می کنند. هیئت های تبلیغی می‌کوشند انجیل را به بازیکن‌ها برسانند. از فرهنگ بازی به‌عنوان زمینه‌ای منظم در رویدادها و خدمات عبادی آنلاین استفاده می‌کنند تا بازیکن تحت تاثیر قرار گرفته شود.[۴] همچنین در این بازی، زنده کردن دنیایی مرده در قالب نیرویی شفابخش را به کاربر القاء می کند و اشاره‌ای به درخت زندگی و حیات دارد.
از دیگر روشهای استفاده از بازی برای ایجاد تجربه دینی و القاء آموزه‌های دینی به کاربران، استفاده از قهرمانان و اسطوره‌های دینی است. در این گونه بازیها، کاربران خود را به جای قهرمان داستان فرض می‌کنند و با او همذات‌پنداری می کنند و احساس یکی بودن با قهرمان را درک می کنند. از اینرو خصوصیات و ویژگی های قهرمان و اسطوره با تعامل بالا و ساعات زیادی که کاربران در فضای بازی تنفس می کنند؛ به بازیکنان انتقال داده می شود.
از جمله این بازیها می توان به «سفیر عشق» و «فصل وصل» دو بازی ایرانی اشاره کرد که به دو قهرمان دینی مسلم بن عقیل و مختار می پردازد. این بازیها نیز به بیان تاریخ اسلام می پردازند و قهرمانان اسلامی را به بازیکنان معرفی می‌کنند.
نتیجه گیری
بازی های رایانه ای به عنوان یک پدیده جدید و محبوب می تواند به عنوان ابزاری برای انتشار و تجربه دینی بازیکنان مورد استفاده قرار گیرند که این مهم به تلاش و کوشش سازندگان، در طراحی و تولید بازی بستگی دارد و با استفاده از فضای مذهبی، داستان و قهرمانان دینی در یک طراحی مناسب به نتیجه مطلوب دست پیدا خواهد کرد.
[۱]. Pietari and Meri Hannikainen, Can a computer game be a religious experience, https://europeanacademyofreligionandsociety.com, November 2020
[۲]. مبارزه کاربران در بازی های در بازی های اکشن مثل Doom (1993) و Diablo (1996) با دیوها و شیطان
[۳]. Pietari and Meri Hannikainen, Can a computer game be a religious experience, https://europeanacademyofreligionandsociety.com, November 2020
[۴]. همان
دیدگاه کاربران