توجهات والدینی (۹و۱۰): تکنیک‌هایی برای مدیریت زمان بازی - مجله تخصصی بازی بان

توجهات والدینی (۹و۱۰): تکنیک‌هایی برای مدیریت زمان بازی

چه طوری زیاد گیم بازی کردن بچه را متوقف کنیم؟

به نقل از وب سایت Wikihow.com (2019)

ترجمه و تألیف: مرتضی جمشیدی
بازی‌بان – شماره هفتم و هشتم/ آبان ۹۸
@bazibaan

درسته که گیم های ویدیوئی می توانند کاربردهای مفید و آموزشی داشته باشند ولی بچه‌ها معمولا در بازی کردن اندازه را از حد می گذرانند و همین باعث مسائلی نظیر مشکلات شناختی و چاقی آنها می شود. شاید به طور کامل نشود بچه‌ها را از گیم های ویدیوئی جدا کرد ولی میشود برای آنها محدودیت های زمانی گذاشت یا فعالیت های جایگزینی معرفی نمود. در اینجا روش هایی برای جدا کردن بچه‌ها از گیم بازی کردن به شما معرفی خواهد شد:

• بخش اول) قوانین دقیق و مجازات های دقیق: درست مثل طرح ترافیک خودروها

همه چیز دقیق و غیر مبهم باشد: مرزهای زمانی گیم بازی کردن بچه‌ها را به صورت دقیق مشخص کنید!

• برنامه مشخص و غیر مبهمی را تدوین کنید. (شفافیت قوانین)

مثلا به بچه نگویید که می توانی روزها بعد از ساعت ۵ عصر بازی کنی، بلکه باید به او بگویی که هر روز می توانی حداکثر ۱ ساعت بازی کنی.

برای بچه‌ها محدوده به اصطلاح خاکستری از انتظاراتتان درست نکنید. به آنها دقیقا بگوید که چه چیزی از آنها انتظر دارید تا آنها بدانند چه طور رفتار کنند.

البته برای رعایت نکردن این محدوده زمانی هم مجازات های آشکاری را وضع کنید و با بچه‌ها درمورد این قوانین گفت و گو کنید تا آنها به صورت کامل و دقیق متوجه قوانین و نتایج حاصل از رعایت نکردن قوانین بشوند.

بنابراین به بچه‌ها نگویید که مثلا تو اجازه داری که هر روز یه کم بازی کنی و طولش ندی چون این نوع قانون گذاری برای بچه‌ها خیلی مبهم هست. خب وقتی که قوانین مبهم باشند کسی متوجه آنها نمیشود و همینطور راه های دور زدن قانون هم راحت میشود! شما باید به جایش بگویید که مثلا در روزهایی که مدرسه می روی حداکثر می توانی ۴۵ دقیقه و آن هم تا قبل از ساعت ۸ شب بازی کنی.

البته حواستان باشد که بچه‌ها عکس العمل های منفی در مقابل این وضع قانون محدودیت زمانی نشان میدهند به خصوص اگر تا حالا هیچ محدودیت زمانی در گیم بازی کردن نداشته باشند. باید گفت که بچه‌ها در این مواقع نق زدن را شروع می کنند. آنها کج خلقی می کنند و بهانه می گیرند و حتی شاید حرف های مودبانه نزنند و شما را هم تهدید کنند ولی شما باید خونسرد باشید.

• نتایج دقیقی را هم مشخص کنید. (تبصره زیاد ممنوع! بچه‌هایتان را شیرفهم کنید!)

بچه‌ها باید بدانند که اگر از قوانین آشکاری که برای گیم بازی کردن آنها وضع کردید تبعیت نکنند؛ نتایج و مجازات های دقیق و آشکاری در انتظارشان هست. مطمئن باشید وضع قانون دقیق برای این کار باعث میشود تا آنها در مورد پیامدهای رعایت کردن و نکردن قانون فکر کنند و به قول معروف شیرفهم بشوند! البته به شرطی که پای این قانون گذاری و رعایتش بمانید. حواستان باشد پیامدهای رعایت نکردن قانون را مبهم نگویید و دقیق مشخص کنید؛ چون با این کار همه گیج میشوند و نتیجه بهتری هم نخواهد داشت.

مثلا به بچه‌ها بگویید که اگر از این قانون گذاری تبعیت کردند و مثلا در روزهای مدرسه ۴۵ دقیقه را تا قبل از ساعت ۸ شب بازی کردند پاداش این رعایت قانون توسط آنها، این است که اجازه دارند در روزهای دیگر هم همین مقدار گیم بازی کنند و اگر قانون را رعایت نکردند روز بعد خبری از بازی کردن نیست!

• در رعایت کردن قانون و پیامدها مداومت داشته باشید. (پاکار باشید)

بچه‌ها باید بدانند که رعایت نکردن مرزها و محدودیت های گیم بازی کردن به معنی این است که پیامدهای دقیقی درانتظارشان است و این طور نباشد که بچه، قانون شکنی کند و پیامدی هم در انتظارش نباشد. باید دقت کنید که در خصوص پیامدهای رعایت قانون ثبات قدم داشته باشید و در مقابل شیرین بودن بچه! و یا حتی حاضرجوابی او در انجام پیامدهای قانون گیم بازی کردن در خانه کوتاهی نکنید. البته قوانین را می توانید تغییر بدهید اما سعی کنید شفافیت را در این تغییرات هم رعایت کنید و همینطور در مواقع احساسی دست به تغییر قوانین نزنید. در نظر داشته باشید که گیم های ویدیوئی یک چیز ضروری برای سلامت فرزند شما نیست و به نوعی یک آپشن برای ایجاد رفاه بیشتر و همینطور تکمیل شخصیت او برای زندگی در عصر جدید است. (البته در مواقعی گیم های ویدیوئی برای آموزش مهارت های جدید ضروری هستند که خب آن هم دستورالعمل های خاص آموزشی دارد). بعضی اوقات والدین فراموش می کنند که می توانند به طور کلی گیم های ویدوئی را از دسترس بچه‌ها خارج کنند اگر بچه‌ها قانون گیم بازی کردن را رعایت نکنند!

• از یک تایمر استفاده کنید. (ساعت شنی قشنگت کجاست عزیزم! بازی کردن رایگان نیست!)

استفاده کردن از یک تایمر برای نشان دادن مدت زمانی که بچه شما مشغول انجام بازی بوده می تواند به او کمک کند تا خودش را قبل از اینکه زمان بازی کردنش به پایان برسد آماده کند. یادم هست یک مغازه گیم نت بود در زمان بچگی ما به نام “حسین سِگایی”! او هم وقتی کمبت بازی می کردیم می گفت “فینیش آخره” و ما می دونستیم که داریم راند آخر مورتال کمبت را بازی می کنیم. فکر نکنم هیچکسی اون موقع با حسین سگایی دعوا می کرد که من باید باز هم بازی کنم چون فقط در صورتی این مسأله امکان داشت که پول بازی کردنش را میداد. یعنی برای بازی کردن اضافه باید هزینه می داد!

به هر حال اگر بچه‌ها را ول کنید دوست دارند به بازی کردنشان ادامه بدهند و خیلی تغییر و تحول در کاری که به آن علاقه دارند را پذیرا نیستند. تایمر یا یک ساعت شنی و یا هر چیز دیگری که زمان را به آنها یادآوری کند؛ به آنها کمک می کند که خودشان را برای فرایند از بازی بلند شدن و به کارهای دیگر رسیدن آماده کنند!

بنابراین بهتر هست که والدین هم مثل “حسین سِگایی” به بچه‌هایشان ۱۰ تا ۱۵ دقیقه قبل از اینکه مهلت زمانی بازی کردن بچه‌ها به اتمام برسد اطلاع بدهند نه اینکه یک دفعه و سر بزنگاه بیایند و دستگاه را خاموش کنند!! البته لازم نیست حتما خودشان با صدای بلند به بچه بگویند که مثلا یک ربع دیگر زمان مجاز بازی کردنت تموم میشه عزیزم، بلکه میشود همان تایمر را روی زنگ بگذارند تا بچه‌ها متوجه بشوند که وقتی صدای زنگ را شنیدند باید خودشان را به یک چک پوینت مطمئن ذخیره بازی برسانند و بازی را ذخیره کنن چون بعد از یک ربع تحت هر شرایطی باید بازی را کنار بگذارند وگرنه جریمه های خاصی برایشان در نظر گرفته میشود.

• روی این مسأله اصرار داشته باشید که فرزندتان متوجه بشود که می تواند بعد از تمام کردن تکالیف درسی و سایر کارهای روزانه بازی کند. (بازی کردن، اول از آخر! یک معامله برد-برد!)

بچه‌ها باید بدانند که نمیشود همینطوری بروند و دستگاه بازی را روشن کنند و یا تبلت را بردارند و بازی کنند در حالیکه هنوز کارهای روزانه شان را انجام ندادند. اصلا میتوانید برای بچه‌ها جا بیندازید که گیم بازی کردن یک پاداش روزانه در عوض انجام کارهای روزانه برای آنهاست؛ نه اینکه یک حق طبیعی مثل غذا خوردن و یا پارک رفتن! در حقیقت وقتی بچه علاقه شدیدی دارد که به سمت یک چیزی مثل گیم بازی کردن، تلویزیون دیدن و … برود و شما هم می دانید که او باید به اندازه از آن چیز استفاده کند چه چیزی بهتر از اینکه آن چیز را تبدیل به جایزه کنید و به او بگویید وقتی می تواند به آن جایزه برسد که کارهای دیگر زندگیش را انجام بدهد! البته اگر برای اولین بار می خواهید برای گیم بازی کردن وضع قانون کنید و برای رعایت نکردن محدوده زمانی هم مجازات هایی را تعیین کنید، به احتمال بسیار زیاد با مقاومت بچه‌ها رو برو خواهید شد. صد البته اگر خانواده ای هستید که خیلی قانون خاصی در زندگی ندارید و همه چیز تقریبا روی محور “حالا ببینیم چی میشه” یا “دیگه پیش اومد” یا “اگه حالش بود” یا “حالا ولش کن” پیش می رود باید بگویم که اول باید بقیه چیزهای زندگیتان را درست کنید تا بتوانید گیم بازی کردن بچه‌ها را هم درست کنید! این خیلی مهم هست که بدانید بچه‌ها دارند در زیست بوم خانه و خانواده بزرگ میشوند و بالطبع از وضعیت رفتاری والدین و بقیه اعضای خانواده در نحوه رفتار کردنشان الهام می گیرند، پس نمی شود فقط بخواهید یک قسمتی را درست کنید و بقیه وضعیت خانواده به همان روال بی برنامگی پیش برود. البته اگر بازی کردن برای شما مشکلات عدیده ای بوجود آورده است و شما را اذیت می کند و حالا می خواهید شروع به یک برنامه ریزی برای محدودیت زمانی بازی فرزندتان داشته باشید از جمله هایی مانند ” حالا چی توی خونه ما روی حساب هست که این یکیش درست باشه” احساس دلسردی نکنید و سعی کنید کشتی خانواده را در حال حرکت مرمت کنید! آرام آرام سعی کنید تا برنامه ریزی را در زندگیتان وارد کنید تا هر چیزی جای خودش را پیدا کند. البته لازم نیست خیلی هم برنامه خشک و بی روحی را تنظیم کنید. بالاخره همه ما می دانیم که همیشه نمی شود روی برنامه جلو رفت، اما باید دقت کرد که خطوط قرمز بی تفاوت رها نشوند!

• دستگاه بازی را در اتاق عمومی یا همان سالن پذیرایی قرار بدهید! (هر چی دورتر، بدتر!)

فرقی نمی کنه که بچه‌ها تبلت یا کنسول دارند و یا اینکه با رایانه بازی می کنند. باید فضای بازی کردن آنها خصوصی نباشد و شما در جریان انجام کارهای دیگر خانه ببینید که چه چیزی را بازی می کنند. پدر خانه نباید به این بهانه که حالا من از سر کار آمدم و خسته ام و میخواهم اخبار یا فوتبال ببینم پس برای بچه‌ها یک تلویزیون کوچکتر و ارزان تر میخرم تا هم آنها راحت بازی کنند و هم ما راحت برنامه های دلخواه خودمان را تماشا کنیم، مقدمات بازی کردن بچه‌ها را در اتاق خصوصی شان مهیا کند. حتی می توان یک قانون دیگر به قانون هایتان اضافه کنید: گیم بازی کردن فقط در اتاق عمومی!

به نظر من حتی باید صفحه های تبلت و موبایل هم (که به نوعی صفحه نمایش های شخصی هستند) برای عموم خانواده قابل دیدن باشد. چه طوری؟ خب اگر تلویزیون هوشمند دارید میتوانید موبایل و تبلت را با تلویزیون همگام سازی کنید. البته در خصوص بازی با موبایل و تبلت، اگر تلویزیون شما این قابلیت را ندارد یا به هر دلیل دیگری نمی توانید این کار را انجام بدهید، برای بچه‌ها جا بیندازید که بهتر هست تا در اتاق عمومی بازی کنند و گیم بازی کردن در اتاق خودشان یا یک کُنج خانه قدغن است. البته این کار را میتوانید با یک فضای مفرح انجام بدید؛ به نظر من اصلا یک گوشه خانه که خیلی عمومی هست را برای باز کردن در نظر بگیرید و مثلا دو تا بالش یا صندلی راحت هم در آنجا قرار بدهید تا هم بچه‌ها آنجا احساس راحتی کنند و هم اینکه شما بتوانید خیلی نامحسوس رفتار بازی کردن شان را زیر نظر داشته باشید.

این کار علاوه بر اینکه به شما در نظارت بر محتوای بازی کردن بچه‌ها یاری می رساند، به رعایت برنامه زمانی گیم بازی کردن بچه‌ها هم کمک می کند چون شما راحت تر می توانید شروع و پایان بازی کردن بچه‌ها را در نظر بگیرید.

به هر حال دقت کنید که اگر کنسول در اتاق خصوصی بچه‌ها قرار بگیرد، آنها می توانند در زمانی که شما حواستان نیست بازی کنند و این یعنی قانون را دور بزنند. این مسأله حتی میتواند بچه‌های کوچکتر که به نوعی خیلی خودکنترلی در رعایت قوانین ندارند را اغوا کند و گول بزند!

• بخش دوم) کمک کردن به بچه‌ها در زمان مهم رها شدن از پای گیم و مشغول یک کار دیگر شدن!

شاید اگر ما زمان روزانه بچه‌ها را در ارتباط با گیم بازی کردن به سه بخش گیم بازی کردن، گیم بازی نکردن و فاصله میانِ از بازی جدا شدن و مشغول کار دیگری شدن، تقسیم کنیم؛ باید بگوییم که مدیریت کردن زمان رها بازی و مشغول یک فعالیت دیگر شدن خیلی مهمتر و سخت تر و پر چالش تر از دو زمان دیگر هست. اگر این فاصله زمانی خوب مدیریت بشود و بچه‌ها انگیزش کافی برای بلند شدن از پای بازی را به بهانه های مختلفی مانند یک فعالیت جذاب دیگر، از دست ندادن زمانی بازی کردن فردا، ذخیره کردن بازی تا جایی که امروز تلاش کردند و به آن رسیدن، به هم نخوردن رابطه احساسی و عاطفی شان با والدین و … داشته باشند و والدین هم خوب آنها را همراهی کنند، خیلی این بخش دل کندن از گیم بازی کردن، راحت تر پشت سر گذاشته میشود. دقت کنید که این بخش به دقت و حضور و همراهی بیشتری از طرف والدین نیاز دارد!

• با بچه‌ها در مورد تکنیک های رها کردن گیم بازی کردن کار کنید. (بفرمایید تا راه خروج را نشانتان بدهم!)

البته منظورم این نیست که به آنها نشان بدهید که چطور می توانند روی دکمه خروج از بازی بروند و کلیک کنند! بلکه منظورم این هست که بچه‌ها را به نوعی در مسأله محدودیت زمان گیم بازی کردن وارد کنید. مثلا در مورد اینکه آنها نباید بازیهای خیلی مهیج و هر نوع گیمی را بازی کنند با آنها گفت و گو کنید. یا در مورد اینکه اگر در شب هایی که فردایش قرار است به مدرسه بروند، زیاد بازی کنند، باعث میشود که فردا از مدرسه جا بمانند. یا اینکه رعایت کردن محدودیت های زمانی گیم بازی کردن میتواند منجر به این بشود که پاداش و جوایزی را از شما دریافت کنند. همچنین میتوانید به آنها بگویید که وقتی زمان زیادی برای گیم بازی کردن برایشان نمانده است، سعی نکنند که یک مرحله را به اتمام برسانند و یا مراحل را سریع رد بکنند یا بخواهند رکوردهای بالا را زود بدست بیاورند. حتی این جور وقت ها می توانید برایشان از لذت بخش بودن تجربه آرام آرام طی کردن مراحل و همینطور عجله نکردن در تمام کردن مراحل بگویید و بازی هایی به آنها پیشنهاد بدهید که ریتم سریعی ندارند. همچنین به آنها بگویید که می توانند تجربه شان را در بازی (EXP) بالا ببرند و بازی را بهتر بفهمند و چیزهایی را در بازی کشف کنند که فقط افرادی که به آرامی و با دقت بازی را انجام می دهند، می توانند آنها را متوجه بشوند. به بچه‌ها نشان دهید که دشمن بازی کردنشان نیستید و فقط خیر و صلاح شان را می خواهید. به آنها بگویید که آخر هفته ها می توانند از مدت زمان بیشتری برای بازی کردن بهره ببرند و آخر هفته ها هم زمان بهتری برای رسیدن به مراحل بالا تر یا رد کردن مرحله های طولانی تر می باشد.

حتی می توانید با بچه‌ها در مورد تعیین جوایز و پاداش های رعایت محدودیت زمانی گیم بازی کردن هم اندیشی کنید. می شود از روش هایی مانند طوفان فکری استفاده کرد و خلاقت بچه‌ها را در تعیین جایزه های هفتگی، ماهانه و حتی فصلی فعال نمود. به این ترتیب آنها هم وابسته به جوایز می شوند و هم انگیزه بیشتری برای رعایت قوانین پیدا خواهند کرد. البته دقت کنید که جایزه آنها، مدت زمان بیشتر برای گیم بازی کردن نباشد!

بچه‌ها باید بدانند که در طول روز می توانند مثلا حداکثر ۴۵ دقیقه بازی کنند (یا یک ساعت) و در آخر هفته ها هم این زمان یک و نیم برابر (یا دو برابر) میشود که بسته به میزان علاقه و تشنگی بچه‌ها به این رسانه و … قابل تعیین است. آنها باید بدانند که اگر هم محدودیت های زمانی را رعایت نکنند از زمان بازی روز بعدشان کم خواهد شد و همینطور جریمه های دیگری هم در کار است که شما سفت و سخت پای آن جریمه ها خواهید ایستاد. بچه‌ها باید بدانند که پاداش آنها در صورت رعایت زمان درست بازی کردن، همین است که بتوانند فردا هم به همین مقدار بازی کنند نه اینکه می توانند بیشتر از امروز بازی کنند. در عوض سعی کنید جوایزی تعیین کنید که حسابی برایشان دلچسب باشد. البته منظور من این نیست که جایزه های گران قیمت بخرید؛ بلکه می توانید با چیزهای شگفت آورتری مانند تجربه جدید یک کار یا رفتن به یک جای خوب یا خوردن یک غذای خانگی خوشمزه و … آنها را شگفت زده کنید.

• مدت زمان گیم بازی کردن بچه‌ها را آرام آرام کاهش دهید. (پله پله تا … )

اگر بچه‌ها اهل زیاد بازی کردن در طول روز هستند و شما هم می خواهید این قانون را در خانه خودتان اعمال نمایید، سعی نکنید یک دفعه به زمان استانداردی مانند یک ساعت بازی در روز برسید؛ چرا که بچه‌ها تا حالا برای گیم بازی کردن آزاد بودند و روزانه دو سه ساعت یا بیشتر بازی می کردند. بلکه بهتر است سعی کنید آرام آرام در طی چند هفته این زمان را کاهش دهید. برای این کار بهتر هست از یک تقویم استفاده کنید و بدانید که جدول زمانی گیم بازی کردن بچه‌ها به چه صورت در حال کاهش پیدا کردن است!

بنابراین نه از خودتان و نه از فرزندتان این انتظار را نداشته باشید که یک دفعه برنامه زمانی مطلوب شما رعایت شود بلکه با آنها صحبت کنید و برای آنها جا بیندازید که می دانید گیم بازی کردن برایشان خیلی جذاب است ولی باید اندازه این کار را رعایت کنند و مثلا بلافاصله بعد از درس و مدرسه نباید سراغ گیم بازی کردن بروند. دقت کنید که آنها احساس نکنند دیگر قرار نیست گیم بازی کنند بلکه مطمئن باشند که شما موافق گیم بازی کردن آنها هستید، البته به اندازه و در زمان مناسب خودش!

بچه‌ها باید بدانند که علت اینکه شما می خواهید مدت زمان زیاد گیم بازی کردن آنها را محدود و روی نظم کنید چه چیزی است. مثلا می توانید در مورد رفتارهای نامناسب بچه‌ها، عدم پیشرفت درسی آنها، جر و بحث هایی که وقتی عصبانی میشوند بروز می دهند، خوب غذا نخوردن و یا کمک نکردن به کارهای خانه و … مثال بزنید و بگویید که هدف از محدود کردن گیم بازی کردن این نیست که آنها دیگر نباید گیم بازی کنند، بلکه شما می خواهید آنها علاوه بر اینکه از گیم بازی کردن لذت می برند از سایر مسائل زندگیشان عقب نمانند.

همانطور که قبلا هم مطرح شد اصلا انتظار نداشته باشید که یک دفعه بچه‌ها گیم بازی کردن را به طور کلی رها کنند؛ چون هر کاری که برای این هدف برنامه ریزی کنید، خیلی زود میتواند به شکست منجر بشود. یعنی اگر بچه‌ها هنوز عطش گیم را داشته باشند و شما بخواهید با صرف هزینه و زمان زیاد یا گزینه های مختلف سرگرمی دیگر، آنها را از گیم بازی کردن منصرف کنید باید بدانید که ادامه راه اولا برایتان خیلی مشکل خواهد بود چون هم شما خسته میشوید و هم اینکه منابع مالی شما بی نهایت نیست. در ضمن بچه‌ها به صورت کامل متفاعد نشده اند که گیم بازی کردن را باید متوقف یا کم کنند بلکه صرفا یادشان رفته یا در معذوریت قرار گرفته اند. به نظر من گیم بازی کردن به اندازه می تواند خوب هم باشد ولی مهم این است که آرام آرام به این سمت حرکت کنید. همچنین در نظر داشته باشید که بچه‌ها برای گیم بازی نکردنشان از شما باج گیری نکنند! پس اگر گزینه های جایگزینی برای کاهش زمان گیم بازی کردن آنها در سر دارید دقت نمایید که حساب شده و با تدبیر آنها را رو کنید و به مرور به سمت اقناع آنها برای کاهش زمان گیم بازی کردن آنها بروید.

• برای دوران گذر و دل کندن بچه‌ها از ویدیو گیم برنامه داشته باشید. (چراغ زرد روشن است)

همانطور که گفتم زمان دل کندن از گیم بازی کردن بچه‌ها خیلی مهم است. بچه‌ها می خواهند از پای چیزی بلند بشوند که هنوز دوستش دارند، آنها می دانند که می توانند بی نهایت از دستگاه گیم خود استفاده کنند و لذت ببرند ولی شما نمی گذارید. پس مراقب باشید تبدیل به دشمنی برای رسیدن آنها به آرزوها و لذت هایشان نشوید. این زمان را می توانید به صورت یک چراغ زرد رنگ به معنی علامت نزدیک شدن به زمان توقف بازی برای بچه‌ها درونی سازی کنید. میتوانید برای دل کندن از این وسیله جادویی کارهایی را طراحی کنید. مثلا جذابیت های دنیای بیرون از گیم بازی کردن را به آنها نشان بدهید. بنابراین باید وقت بگذارید و با آنها ورزش کنید، بازیهای فیزیکی انجام دهید، غذا بپزید، اجازه کارهایی را بدهید که آنها خیلی دوستش دارند و شما هم موافقش هستید. البته باید برای این کارها طبیعتا مقداری هم از زمان و هزینه و صد البته از حوصله تان خرج کنید ولی مطمئن باشید که خیلی ارزشش را دارد.

کودکان شما عاشق بازی کردن هستند، نوجوان ها عاشق دنیاهای عجیب و غریب هستند، پس می توانید از بازی و دنیای فانتزی و خلاقیت خودتان استفاده کنید. برای بلند شدن آنها از پای بازی مثلا می توانید یک جمله خاص یا کلمه خاص را با صدای خاصی ادا کنید، انگار که یک نقش دیگری دارید و می خواهید آنها را دعوت به یک کاری کنید. مثلا بگویید که “مأمور سیاره آلفا، پاشو و برو سراغ انجام مأموریتت تا سیاره ات رو نجات بدی!!” یا حتی میشود از بازی قایم کردن یک چیز خاص مثل یک عروسک، تفنگ، ماشین یا … در یک گوشه خانه استفاده کنید و با همان صدای عجیب از طرف آن شی فرزندتان را صدا بزنید تا برود و آن را پیدا کند و مثلا از جهان عجیب و غریب فراموشی نجاتش بدهد! می بینید این ها هم بازی هایی هستند که می تواند شما را تبدیل به یک رغیب قدرتمند برای گیم های ویدیوئی کند. رقیبی که فرزندتان خیلی دوستش دارد!

بنابراین برای زمان بلند شدن بچه‌ها از پای بازی و دل کندنشان سعی کنید یک کار جذاب، یک بازی خلاقانه، یک حرکت فیزیکی بامزه، یک خوراکی مورد علاقه خوشمزه و … را طراحی کنید.

• یک زمان مخصوص جمع شدن خانوادگی فراهم کنید! (همه دور هم)

هیچ چیزی جذاب تر از این نمی تواند باشد که همه خانواده دور هم جمع بشوند و یک کار خاص انجام دهند. البته می دانم که پدرها معمولا خسته از سر کار بر می گردند و مادرها هم که کل روز بچه‌ها را تحمل کرده اند و از انجام کار های خانه یا بیرون خانه خسته شدند، دوست دارند تا یک مقدار با همسر خودشان راحت باشند. طبیعتا شاید بیشتر بخواهند با همسرشان خلوت کنند و در مورد اتفاقات روزگفتگو کنند و ترجیح بدهند که بچه‌ها با همان گیم بازی کردن مشغول بشوند و یک جورهایی دنبال نخود سیاه بروند! اما باید قبول کنند که در این صورت عواقب تربیت نامناسب و صدمه های مختلف ناشی از زیاد بازی کردن و تنها بودن بچه‌ها در نهایت متوجه خودشان می شود و راحتی کوتاه مدت را به صلاح و راحتی بلند مدت فروختن!

زمان جمع شدن همه خانواده که من بهش اینجا “همه دور هم” می گویم باید طوری باشد که هیچ کسی از قلم نیفتد، همه باید دور هم جمع بشوند. حتی اگر کار واجبی دارند می توانند زمان بندی را طوری تنظیم کنند که هیچ توجیهی برای غیبت پدر یا مادر خانه از این کار نباشد!

بچه‌ها می توانند خودشان انتخاب کنند که موضوع این دور هم بودن چه چیزی باشد. موضوع دورهمی میشود یک بازی ساده مثل منچ یا یک بازی تحرکی و یا حتی بیرون از خانه دویدن، دوچرخه سواری، پانتومیم یا تغییر صدا، اجرای نمایش، تماشای یک فیلم سینمایی مناسب خانواده (در فضای مثلا تاریک مثل سینما!)، جوک و یا چیستان گفتن، شعر خواندن و یا حتی داستان پردازی از یک سیاره خیالی! باشد. دقت کنید که بچه‌ها نباید کار جالب یا تفریح و ورزش و بازی که شما دوست دارید را انجام بدهند. اگر شما فکر کنید که چقدر این کار میتواند جالب باشد و بدون در نظر گرفتن علاقه بچه‌ها، آنها را مجبور به انجامش کنید، باعث میشود که اثر عکس داشته باشد و آنها را خیلی منفعل کند!

می توانید از بچه‌ها دعوت کنید تا در تهیه مراسم شام به عنوان مراسم خاص “همه دور هم” به شما کمک کنند. به این ترتیب هم دورهمی متنوع خواهد شد و هم اینکه بچه‌ها سرگرم یک کار خاص میشوند. این طور وقت ها بهتر است تا برای بچه‌ها درصد قابل قبولی از اشتباه کردن را هم در نظر بگیرید و خیلی انتظار کار بی نقصی از آنها نداشته باشید. یک کار جالب هم می تواند این باشد که برای افرادی که در این دور همی شرکت نکنند جریمه قرار بدهید. مثلا جریمه بچه‌ها می تواند این باشد که در صورت شرکت نکردن در دورهمی زمان بازی روزانه شان را از دست بدهند. البته بهتر هست این کارها با اجبار صورت نگیرد و مکانیزم پاداش و جریمه این قدر جذابیت داشته باشه که بچه‌ها علاقه مند به شرکت در این دورهمی باشند.

• به بچه‌ها یاد بدید که وقتی چراغ زرد روشن است چطور بازیشان را ذخیره کنند! (بازی ها به بچه‌ها بیشتر بازی کردن را یاد می دهند نه نحوه ذخیره و ترک بازی را!)

بعضی از بچه‌های کوچکتر خیلی از امکانات و گزینه های گیم های ویدیوئی آگاهی ندارند و فقط بلد هستند که خودشان را به شروع بازی برسانند و بازی را خوب انجام بدهند. شاید این به خاطر این هست که هم زبان بازی، فارسی نیست و هم اینکه بازی ها خیلی تعهدی ندارند تا به بازیکنان کم سن و سال تر یاد دهند که چطور بازی خود را ذخیره کنند در حالیکه به بچه‌ها یاد میدهند چطور بازی را بیشتر انجام بدهند! این کار باعث میشود که بچه‌ها مطمئن شوند که حاصل تلاش هایشان برای گذراندن جاهای خاص و سخت مراحل بازی را بیهوده و از دست داده شده ندانند و مطمئن باشند که بازیشان تا جایی که رفتند ذخیره می شود و به این ترتیب می توانند خیلی راحت تر بعد از پایان یافتن زمان بازی، بازی را رها کنند.

بهتر است تا برای بچه‌ها توضیح بدهید که بعضی از بازیها را نمی شود چند ساعته تمام کرد و برای تمام کردن آن بازی باید ساعت های زیادی وقت صرف کرد و فقط با یک بار نشستن پای دستگاه بازی یا یک روز بازی کردن با موبایل و تبلت نمی شود همه بازی را تمام کرد. البته این مسأله بیشتر در بازیهای مرحله ای وجود دارد و بازیهای موبایلی که خیلی مرحله ای نیستند و بیشتر رکوردی هستند شامل این مسأله نمی شوند. برای بازیهای رکوردی باید به بچه‌ها این آموزش را بدهید که می توانند هر روز از انجام آن بازی لذت ببرند و اینکه اولین نفر در آن بازی بشوند ارزش این را ندارد که بخواهند همه وقتشان را صرف آن بازی کنند.

شما می توانید بحث مختلفی را با بچه‌ها در خصوص گیم ها راه بیندازید. یک بحث آموزشی و چالشی در مورد چیزهایی که می شود از بازیها یاد گرفت و در موردشان صحبت کرد. البته این مسأله نیاز به این دارد که به نوعی شما هم وارد دایره انتزاعات بچه‌ها و گیمی که آنها بازی می کنند بشوید و سعی نکنید خواسته ها و دانش خودتان را بدون توجه به چیزی که در گیم و ذهن بچه‌ها می گذرد، به آنها دیکته کنید.

بنابراین وقتی زمان چراغ زرد رنگ فرا می رسد و آنها باید خودشان را برای کنار گذاشتن و دل کندن از بازی آماده کنند، کمک کنید تا خودشان را به یک چک پوینت بازی برسانند و بازی را ذخیره کنند. اگر بچه‌ها برای ذخیره کردن بازیشان مدام این دست و آن دست کردند و به قول معروف لفتش دادند، به همان میزانی که از مدت زمان مجاز بیشتر بازی کردند از زمان گیم بازی کردن فردای آنها کم کنید و اگر این کار دوباره تکرار شد از میزیت های ویژه  و استثناهایی که برای اغماض از قانون؛ گاهی برایشان در نظر گرفته بودید هم چشم پوشی کنید و به قول معروف آنها را متوجه کنید که اینقدر ترک قانون کرده اند که حتی حد بخشش شما را هم رد کرده اند. به هر حال آنها باید بدانند که قانون گیم بازی کردن خیلی جدی است!

• بخش سوم: سایر علایق بچه‌ها رو مورد تشویق قرار بدید!

• می توانید فرزندتان را تشویق کنید تا سایر فعالیت هایی که مورد علاقه اش هست را پیدا کند. کافی است به این مسأله فکر کنید که بچگی خود شما به چه صورتی می گذشت یا بچه‌های دیگری که دستگاهی برای گیم بازی کردن ندارند، با چه کارهایی خودشان را مشغول می کنند؟ مطمئنا فعالیت های جذابی در دنیا وجود دارد که بچه‌ها با هر سن و سالی از انجام آنها لذت ببرند. مطمئن باشید که گیم های ویدیوئی فقط یکی از راه های لذت بردن هست و این مسأله را به بچه‌ها هم ثابت کنید. آنها باید به این توانایی برسند که کارهای جذاب دیگری را در اطرافشان پیدا کنند و این مسأله وقتی بچه‌ها بدانند که زمان استفاده از گیم های ویدیوئی برایشان محدود است؛ عملی خواهد بود. بنابراین یکی دیگر از راه های دل کندن از گیم های ویدیوئی همان فعالیت هایی است که خود بچه‌ها پیدایشان کردند. فعالیت هایی که از انجامش لذت می برند. البته اگر بچه‌ها خودشان نتوانند به هیچ گزینه جایگزین جذابی برسند نوبت شماست که با توجه به توانایی هایشان و امکانات تان به آنها کمک کنید تا در این مسیر کشف علاقه مندی ها قرار بگیرند!

نقاشی کشیدن، خطاطی، بیرون بازی کردن، بازی با سایر اسباب بازیها، بازی کردن با شما یا سایر برادر و خواهرها، کتاب خواندن، شن بازی در خانه! و … همه می توانند گزینه هایی باشند که بچه‌ها به جای گیم بازی کردن می توانند انتخاب کنند.

باید بگویم که بهتر هست اینجا هم، هنر نه گفتن به بچه‌ها را در خودتان تقویت کنید! مخصوصاً نه گفتن در مقابل تهیه و یا بازی کردن با گیم های ویدیوئی! و از این توجیه در ذهنتان فرار کنید که بچه‌ها به غیر از گیم های ویدیوئی تفریح دیگری ندارند یا از کار دیگری لذت نمی برند یا با چیز دیگری آرام نمی شوند! یا با این وضع کوچکی خانه و زندگی ما و گرانی اقتصادی کار دیگری نمیشود انجام داد! اینها تنها چیزهایی هستند که شما را در مسیرتان متزلزل می کنند.

مطمئن باشید که شما نمی توانید به گیم های ویدوئی به عنوان یک وسیله بچه داری نگاه کنید. گیم های ویدیوئی لَلِه های خوبی برای بچه‌های ما نیستند!

• بچه‌ها را در انجام فعالیت های اجتماعی درگیر کنید!

گیم های ویدیوئی حتی اگر نمونه های آنلاین آنها را هم در نظر بگیریم باز هم در مجموع یک فعالیت انفرادی به حساب می آیند. برای همین شما می توانید بچه‌ها را برای درگیر شدن در فعالیت های مختلف اجتماعی مثل عضویت در گروه های مدرسه یا مسجد یا کانون های فرهنگی تشویق کنید. البته شما می توانید تعدادی از فعالیت های اجتماعی را انتخاب کنید و گزینه های مختلفی که فرزندتان از انجامش لذت می برد را پیش پای او بگذارید. به هر حال در دور و اطراف شما به غیر از مدرسه و مسجد، نهاد های فرهنگی و اجتماعی مختلفی وجود دارند که بچه‌ها می توانند در آنها عضو بشوند و به فعالیت های اجتماعی دل خوش کنند و لذت ببرند. خیلی دقت کنید که فعالیت اجتماعی مجازی جای فعالیت اجتماعی و ارتباطات حقیقی را نگیرد، حتی اگر خیلی برای شما کم هزینه تر و راحت تر باشد! شاید بهتر باشد که به خودتان هم یادآور بشوید که باید فردی اجتماعی تر باشید تا فرزندتان هم به نهادهای اجتماعی تمایل کند!

یک نکته خیلی مهم را دقت کنید که برای انجام هیچ فعالیت تفریحی و اجتماعی جایگزین گیم بازی کردن فرزندتان را وادار نکنید، بلکه اینقدر در تمایلات فرزندتان عمیق شوید و جستجو کنید تا مورد علاقه ترین چیزها به غیر از گیم بازی کردن را براش انتخاب کنید!

• بچه‌ها را برای شرکت در فعالیت های فیزیکی تشویق کنید.

شما هم این را شنیدید که افراط در گیم های ویدیوئی منجر به چاقی و به خطر افتادن سلامت جسمی بچه‌ها میشود! چون گیم های ویدیوئی فعالیتی نیست که نیاز به تحرک و جابجایی خیلی زیادی داشته باشد. اگر از من بپرسید میگویم حتی در نمونه های پرتحرک هم مانند بازیهای کینکت و یا بازیهای واقعیت افزوده ای مانند پوکمون گو، باز هم نمیشود گیم های ویدیوئی را در زمره فعالیت های پرتحرک به حساب آوریم! بنابراین بچه‌ها را برای انتخاب فعالیت ورزشی که دوست دارند حمایت کنید. حتی اگر هنوز خودشان هم نمی دانند که از چه ورزشی خوششان می آید، در این مسیر به آنها کمک کنید تا بتوانند رشته ورزشی مورد علاقشان را پیدا کنند.

• بخش چهارم: وضعیت فرزند خودتان را شناسایی کنید.

• زمان قابل قبول بازی کردن برای فرزند خودتان را مشخص کنید.

مدت زمان گیم بازی کردن برای افراد مختلف بستگی به میزان علاقه آنها به گیم و همینطور سایر شرایط زندگی مثل امکانات سرگرمی دیگر، بزرگ و کوچک بودن خانه، وجود هم بازی دیگری مثل برادر و خواهر، سن و … دارد. بنابراین برای هر روز و یا هر هفته میزان مشخصی برای گیم بازی کردن بچه‌ها در نظر بگیرید. برخی از والدین برای هر روز بازی کردن ۴۵ دقیقه تا ۱ ساعت را در نظر می گیرند و برخی دیگر هم در طول هفته اجازه بازی کردن به بچه‌ها نمی دهند و فقط در آخر هفته چند ساعت گیم بازی کردن را برای آنها مجاز می دانند. البته لازم به ذکر است که برخی از متخصصان سلامت و کارشناسان این حوزه، بیش از ۲ ساعت قرار گرفتن در مقابل تلویزیون یا صفحه نمایش رایانه را مجاز نمی دانند.

• با نشانه های هشدار دهنده اعتیاد به گیم های ویدیوئی آشنا شوید.

بعضی از بچه‌ها اعتیاد واقعی به گیم های ویدیوئی دارند. همانطور که می دانید اعتیاد به گیم های ویدیوئی به عنوان یک اختلال جدید شناسایی شده است. این دست از کودکان گرفتار تغییرات رفتاری، احساسی و فیزیکی مانند کناره گیری از خانواده و دوستان می شوند. بنابراین خانواده ها باید این نشانه ها را بشناسند و آنها را در کودکانشان در نظر داشته باشند تا متوجه وجود اختلالات اعتیاد به گیم های ویدیوئی در آنها بشوند.

به عنوان نمونه شاید فرزند شما قادر به متوقف کردن گیم بازی کردن خود نباشد و زمانی که گیم بازی نمی کند یا جذابیت دیگر فعالیت ها برای او کمرنگ می شود؛ عصبانی و یا آشفته باشد. آنها ممکن است در زمانی که گیم بازی نمی کنند، افسرده و یا زود رنج شوند و کج خلقی هایی نشان دهند. همچنین آنها ممکن است در بهداشت فردی خود اهمال و سستی کنند، خواب نامنظم و بریده بریده داشته باشند و درد مچ دست یا کمر را تجربه کنند.

• اگر به وجود مشکلی در رفتار و احساس و ویژگیهای فیزیکی فرزند خود پی بردید به پزشک مراجعه نمایید.

اگر شما فکر می کنید که فرزندتان به گیم های ویدیوئی معتاد شده است و تلاش های شما برای محدود کردن گیم بازی کردن او، تغییری در او بوجود نیاورده است به کمک یک متخصص نیاز دارید. البته باید در نظر داشته باشید که زیاد گیم بازی کردن را با اعتیاد به گیم های ویدیوئی اشتباه نگیرید. شاید برخی از بچه‌ها زیاد بازی کنند اما ویژگی هایی که برای اختلال اعتیاد به گیم های ویدیوئی ذکر کردیم را نداشته باشند. پزشک (روان شناس، مشاور و …) مورد نظر می تواند به شما و فرزندتان کمک کند تا فرزندتان رفتارش را به صورت مثبتی تغییر دهد و همچنین رعایت محدودیت های زمانی گیم بازی کردن هم تقویت شود.

اگر فرزند شما در مقابل محدودیت دسترسی به گیم بازی کردن، بازخوردهای پرخاشگرانه و خشونت آمیزی دارد، مراجعه به پزشک می تواند گزینه خوبی برای کمک به شما باشد.